Burak zwyczajny (Beta vulgaris) należy do rodziny komosowatych (Chenopodiaceae) jako roślina uprawna, dwuletnia bylina, w pierwszym roku jej zgrubiały korzeń magazynuje zapasy pokarmowe, obfitujące w cukier trzcinowy. W drugim roku powstają pędy wypuszczające kwiaty dwupłciowe zebrane w złożone kłosy, które są niewielkie ze słabo rozwiniętym okwiatem (5 listków) pozbawionym korony. Słupek zaopatrzony jest w jednokomorową zalążnię i pojedynczy zalążek, z którego wytwarza się owoc w kształcie orzeszka. Owoce łączą się w tzw. kłębki, które się wysiewa i które wyrastają w kiełki, w kłębku jest ponad sześć nasion o brązowej okrywie. Kwiaty są wiatropylne, mogą ulec zapyleniu przez owady lub samozapyleniu podczas zimnej pogody. Zredukowany okwiat i wiatropylność decyduje o pośrednim stanowisku komosowatych między bezpłatkowymi a wolnopłatkowymi.
Najważniejszą odmianą buraka jest burak jadalny inaczej korzeniowy (B. v. esculenta) będący rośliną pastewną o zgrubiałym korzeniu kształtu wrzecionowatego, lub występujący w formie warzywa zwany też burakiem ćwikłowym o korzeniu kulistym lub spłaszczonym. Rzadziej spotykany jest burak liściowy czyli boćwina (B. c. cicla) o korzeniu wydłużonym. Burak cukrowy (B. v. saccharifera) powstały z mieszańców buraka liściowego i korzeniowego zawiera dużo cukrów (20 %) wykorzystywanych w przemyśle, liście są cenną paszą. Zgorzel liści sercowych występuje w lipcu i sierpniu, choroba dotyczy początkowo centralnych liści buraków, które schną i obumierają, następnie liści zewnętrznych, brązowiejących. Objawom chorobowym towarzyszy sucha zgnilizna wierzchołków korzeni powodująca pęknięcia i gnicie. Zgorzel spowodowany jest nieobecnością boru w podłożu lub jego zakłóconym pobieraniem. Porażone tkanki są dodatkowo infekowane przez grzyby, chorobie sprzyja gleba piaszczysta i zasadowa, gdzie bor występuje w połączeniach trudno przyswajalnych i niedostępnych dla roślin. W celach zapobiegawczych wskazana jest racjonalna uprawa przeciwdziałająca stratom wody w ziemi, nawożenie, buraki porażone należy wykopywać wcześniej.
Kędzierzawka wirusowa pojawia się na kilkutygodniowych roślinach, wirus poraża skrajne liście, które się marszczą, żółkną i ciemnieją, następnie giną. Liście środkowe odkształcają się i kurczą na kształt główki, postępująca choroba niszczy kolejne liście, zwiększa się liczba okółków, korzeń ulega stożkowatemu wydłużeniu. Liście są kruche, mają tendencję do łamania się, unerwienie blaknie i robi się szkliste, chorobie sprzyja upał i suche powietrze. Obniża się rozwój korzeni i liści, zmniejsza się ilość cukru, wytwarzanie nasion. Kędzierzawka często występuje w zachodniej Polsce, przy obecności płaszczyńca burakowego, który przenosi wirus. W celach profilaktycznych wskazana jest eliminacja porażonych roślin, gdzie o szczegółach dowiedzieć się można na stronie golfnews.pl , walka z płaszczyńcem burakowym. Chorobą wirusową, występującą na burakach jest również żółtaczka wirusowa, obejmująca starsze liście, które wygładzają się, wyodrębnia się ich unerwienie, krawędzie i wierzchołki liści schną i żółkną, zwiększa się ich sztywność i łamliwość, w miarę postępu choroby cały liść żółknie oprócz miejsc przy żyłkach. Coraz więcej liści ulega zarażeniu, liście porażone są sztywne, a zdrowe więdną, roślina nie ginie lecz wytwarza coraz więcej liści, które są zarażane. Żółtaczka zmniejsza plon buraków cukrowych (do 60 %), wartość korzeni, ilość cukru (o 2 %). Wirus przechowuje się w resztkach po burakach i innych roślinach z rodziny komosowatych np. szpinak, w lecie rozprzestrzeniany jest przez mszyce. Na rozwój choroby ma wpływ zbyt małe nawożenie, gorące lato (czerwiec, lipiec).
Aby zapobiec chorobie należy obficie nawozić pole obornikiem, nawozami mineralnymi, niezbyt późno ze względu na wydłużenie wzrostu roślin i większą wrażliwość na chorobę, tuż po wschodach pielęgnować rośliny, buraki nasienne a także szpinak zimowy uprawiać daleko od buraków przemysłowych, przeglądać uprawy. Ważne jest zwalczanie mszyc, niszczenie chwastów takich jak łoboda i komosa. Rdza burakowa (Uromyces betae) dotyczy wysadków liściowych lub liści siewek, powoduje żółte plamy charakterystycznie zgrubiałe z niewielkimi ciemniejszymi wzniesieniami na zewnętrznej powierzchni oraz pomarańczowe miseczkowate zagłębienia na dolnej stronie liścia, w których znajdują się zarodniki grzyba rdzy burakowej (wiosenne), trudne do zauważenia. Pod koniec lipca i w sierpniu pojawiają się na liściach wyraźne żółte plamy, w dużej ilości, na których powierzchni tworzą się rdzawobrązowe zespoły zarodników letnich, następnie zarodniki przetrwalnikowe o ciemniejszym zabarwieniu. Zainfekowane liście tracą zieleń, żółkną, brązowieją i usychają, co wpływa na zahamowanie wzrostu korzeni. Latem rdza burakowa rozmnaża się przez zarodniki letnie, przetrwalnikowe zarodniki zimowe pozostają na resztkach na polu. W celach zapobiegawczych uprawę buraków należy prowadzić w jak największej odległości od plantacji przemysłowych, ze względu na zarażone wysadki, wiosną wskazane jest niszczenie zainfekowanych wysadków, jesienią czyścić dokładnie pole z pozostałości po burakach. Mączniak rzekomy (Peronospora schachti) pojawia się w końcu maja i czerwca, młode liście odbarwiają się na jasnozielony kolor, następnie żółty, zwiększają objętość, wykazują kruchość i łamliwość, ogonki liściowe stają się grubsze i krótsze. Liście ulegają odkształceniu, ich brzegi zwijają się, po ich wewnętrznej stronie powstaje szary i fioletowy nalot, w miarę postępowania choroby liście brązowieją i zamierają.
Jesienią w czasie deszczowej pogody zainfekowane rośliny wypuszczają niewielkie listki w dużej liczbie, ich powierzchnie i ogonki pokryte są nalotem, który na dolnej stronie liści składa się z trzonków konidialnych grzyba, będących miejscem powstawania zarodników. Na zainfekowanych tkankach liściowych tworzą się zimujące zarodniki przetrwalnikowe grzyba, który zimuje również w formie grzybni w częściach korzeni wysadkowych. Chorobie sprzyja wilgoć i wysoka temperatura, zastój powietrza. Aby przeciwdziałać chorobie należy odrzucać wysadki buraków z zarażonych pól, niszczyć resztki pożniwne. Chwościk burakowy (Cercospora beticola) występuje od lipca do wykopków, na skrajnych liściach powstają szare zaokrąglone plamki, wielkości 2-4 mm, zawierające czerwono-brązową otoczkę. Początkowo jest niewiele plamek, później liczba ich rośnie, co wpływa na żółknięcie i brązowienie liścia oraz jego zamieranie. W przypadku nasilenia choroby skrajne okółki liści schną, burak tworzy wiele nowych liści dzięki zapasom w korzeniu (pojedynczy burak może stracić 80 liści), korzeń przyjmuje stożkowaty pokrój. Chorobę powoduje grzyb, którego zarodniki rozprzestrzeniają się przez wiatr, docierają do aparatów szparkowych liści, na których tworzą się plamki. Zarodniki grzyba zimują na kłębkach i nasionach, w splotach grzybni w pozostałościach na polu. Przy dużym nasileniu choroby obniża się ilość cukru w korzeniach, ich plon zmniejsza się o jedną trzecią, jakość buraków pogarsza się. Porażenie nasienników buraków decyduje o niekorzystnym wzroście i plonie nasion. W celach zapobiegawczych należy niszczyć resztki pożniwne, porażone liście przeznaczać na kiszonki, przeprowadzać głęboką orkę jesienią, nawozić podłoże zwłaszcza nawozami potasowymi, wysiewać nasiona zaprawiane, uprawiać buraki z dala od plantacji przemysłowych.
Buraki cukrowe mają duże znaczenie gospodarcze, ze względu na zawartość cukru stanowią produkt żywnościowy i wartościową paszę dla zwierząt, wpływają na urodzajność gleby i przyczyniają się do podniesienia plonu innych roślin. Czas wegetacji buraków obejmuje 160-180 dni, ich właściwy rozwój zależy od prawidłowego rozkładu temperatury i opadów, burak rozwija się najlepiej i gromadzi wiele cukru, gdy gleba przesiąknięta jest odpowiednią ilością wody, jest wystarczająco dużo światła i odpowiednia zawartość CO2 w powietrzu. Wysoki plon uzyskuje się na glebach takich jak czarnoziemy, lessy, mady, rędziny, które wymagają jednak nawożenia a ich odczyn jest obojętny lub lekko kwaśny. Odpowiednie do zmianowania jest stanowisko po roślinach zbożowych, najlepszy przedplon stanowią rośliny strączkowe i motylkowe drobnonasienne.
ℹ️ ARTYKUŁ SPONSOROWANY
